Haidt signaleert verminderd welbevinden onder de jongeren. Dat komt volgens hem doordat zich een grote verandering in de samenleving voltrokken heeft: kinderen zijn steeds minder gaan buiten spelen en steeds meer op schermen gaan kijken. In het buiten spelen, de wereld ontdekken, vallen en weer opstaan, zijn ouders te beschermend geworden, stelt hij. Maar als het om het gebruik van de smartphone gaat, worden kinderen en jongeren onbeschermd aan de invloeden van app-ontwikkelaars overgeleverd. Dat is de reden dat het met onze jongeren niet goed gaat.

Er is kritiek geleverd op het boek van Haidt. Haidt legt een direct verband tussen de smartphone en het afgenomen welbevinden van veel jongeren, terwijl dat verband niet altijd hard te maken is. Maar ook als je denkt dat de werkelijkheid complexer is dan Haidt doet voorkomen, kun je om zijn punt niet heen: de smartphone, het altijd beschikbare internet, de socials, de fantastische, grafische games, het doet veel met jongeren, en niet alleen met hen. We ervaren allemaal dat de telefoon een grote aantrekkingskracht heeft en zich soms in onze hand nestelt zonder dat we er bewust voor gekozen hebben hem te pakken. We hebben de telefoon voor van alles en nog wat nodig, maar zitten voor we het weten te geboeid te kijken naar nutteloze dingen.

Een ander probleem aan het boek van Haidt is dat hij, onder andere door de titel van zijn boek, doet voorkomen of het afgenomen welzijn alle jongeren betreft. Hij laat in zijn grafieken goed zien dat met name in de jaren 2010-2015, de jaren van de op­komst van sociale media en selfies, de mentale problemen onder jongeren groeiden. Maar een toege­nomen groei van problemen betekent nog niet dat alle jongeren die problemen herkennen. Er zijn ook veel jongeren die zich helemaal niet herkennen als de angstige generatie zoals Haidt die beschrijft. Zij gaan soms ook op een goede manier om met de aantrekkings­kracht van hun telefoon en de verslavende werking van apps, misschien wel beter dan hun ouders.

Toch is er wel een tendens waar te nemen. Als 5 tot 10 jaar geleden tegen de studenten op de EH gezegd werd dat de sociale media ook een gevaar in zich hebben, dan kon je nog op tegengas rekenen. Tegenwoordig komt er weinig tegengas meer, eerder bijval. Inderdaad, jongeren ervaren dat het omgaan met sociale media en verslavende games impact op hun leven heeft. Er zijn ook veel jongeren die het graag anders zouden willen in hun leven, maar het niet voor elkaar krijgen.

“We gunnen het onze jongeren om tijd te nemen voor echte ontmoetingen, ook met God.”

Haidt wijst erop dat de uitvinding van de front­camera een hele beweging in gang zette. Je kon opeens foto’s en video’s van je zelf plaatsen. Je kon anderen ongegeneerd gaan bekijken en jezelf met anderen vergelijken. De leuke dingen van het leven werden gedeeld zodat je de indruk kreeg dat het gewone leven dat jij leidde maar saai was en je vergat dat nare dingen bij het leven horen. Influencers kwamen op, met een aantrekkelijk uiterlijk en succesvol leven. Je weet dat veel van wat je ziet fake is en toch heeft het z’n uitwerking. Je zelf­beeld en eigenwaarde verschrompelen. Het zijn volgens Haidt vooral meiden die hier last van hebben, meer dan jongens. Voor hen is game­verslaving en porno een drain van welbevinden.

Veel jongeren (nogmaals: niet alleen zij!) worstelen met hun telefoongebruik. Want wát je allemaal ziet, is niet het enige probleem. Er is nog een probleem en dat is de hoeveelheid prikkels. Goede mentale hygiëne betekent dat je elke dag wel een detox-moment nodig hebt: tijd om helemaal niets binnen te laten komen aan prikkels, tijd om even tot rust te komen. Dat heeft ons brein nodig.

Niet alleen ons brein heeft rust nodig, ook ons hart. Het is in de stilte dat we God zoeken, Hem leren nodig te hebben, dat we ons leven verstaan als door Hem gekregen en gezocht. Dan komt er ook ruimte om iets van Gods Woord binnen te laten komen.

Opmerkelijk is dat Haidt, die zichzelf atheïst noemt, schrijft over het God-vormige gat in het hart van elk mens. Hij pleit niet voor geloof, maar wel voor geestelijke disciplines die vanouds aan geloof ver­bonden waren: dat je heilige, bijzondere momenten samen beleeft, elkaar fysiek opzoekt, dat je stilte en focus oefent, dat je je bewust bent dat het leven groter is dan je eigen kleine zelf, dat je minder snel boos wordt en eerder vergeeft en dat je je verwondert over de wonderen van de natuur. Het is heel interessant dat Haidt dit noemt. Op de EH gaan we verder dan Haidt en laten we de studenten zien hoe goed het is om bevrijd te leven, niet vast te zitten aan je telefoon, rust met God te zoeken, en ruimte om Zijn vrede en vreugde te ontvangen. We gunnen het onze jongeren om tijd te nemen voor echte ontmoetingen, ook met God. De vlucht nemen tot je smart­phone is zo verleidelijk. Daarom kennen we momenten in ons lesprogramma dat we bewust gaan detoxen, soms van apps die onnodig tijdrovend zijn, soms helemaal van de smartphone. Dan komt er ruimte om meer van de wereld om je heen te zien, meer in het moment te leven en bewuster keuzes te maken.

Op 7 november organiseert de EH een EH-Symposium naar aanleiding van het boek van Jonathan Haidt. We stellen dan de vraag of er niet meer over onze jongeren te zeggen valt dan dat zij een angstige generatie zouden zijn. Ook komt aan de orde hoe goed het is om volgens goede regels en ritmes te leven, om met aandacht en hart God te dienen in dit leven. Van harte welkom!