De cijfers liegen er niet om. Uit een onderzoek van het Trimbos-instituut onder 28.000 studenten bleek dat ruim de helft (61 procent) veel stress ervaart. Niet een beetje, maar veel! Uit een ander onderzoek, van TNO en het CBS, gaf 1 op de 4 werknemers in de leeftijd van 18 tot en met 34 jaar aan burn-outklachten te ervaren. Bovendien blijkt dat de ernst van stress- en burn-outklachten toeneemt. Hoe komt dit toch en is er een oplossing?
Waarom is er een toename van stress- en burn-outproblematiek? Waarom zijn vooral jongeren en jongvolwassenen het kind van de rekening? Uit onderzoeken blijkt telkens weer dat prestatiedruk een belangrijke oorzaak van stress en burn-outklachten is. Toch kun je je afvragen of dit vroeger dan zo anders was. Lag de lat toen zo veel lager? Het probleem van de prestatiedruk ligt echter niet alleen in de druk om goede resultaten te behalen, maar hangt samen met de overtuiging dat het leven maakbaar is en dat je zelf voor je levensgeluk moet zorgen. Je leeft maar één keer. Het komt er daarom op aan dat je de juiste keuzes maakt. En er is heel veel te kiezen, veel meer dan vroeger. We spreken niet voor niets over keuzestress. Jongeren moeten al vroeg belangrijke keuzes maken: welk schoolprofiel past bij mij en welke studiekeuze? De druk om de juiste keuze te maken en voor hun eigen levensgeluk te zorgen, geeft voor de nieuwe generatie meer spanning en stress dan voor vorige generaties.
Spanning en stress horen bij het leven. Het is goed dat jongeren op school uitgedaagd worden en daarbij soms ook spanning ervaren. Stress wordt echter problematisch als je niet meer tot rust kunt komen. Als de stress voortdurend hoog blijft, wordt de veerkracht gaandeweg minder en neemt de spanning toe. De spanning lijdt dan uiteindelijk tot emotionele en fysieke problemen.
Deze problematiek raakt vooral de jongeren. Zij zijn zich bewust van de uitdagingen van het leven en beseffen dat er heel wat crisissen zijn die hun toekomst mede bepalen. Zij hebben echter vaak de neiging weg te vluchten voor verantwoordelijkheden en ook voor het nadenken over lastige uitdagingen. Momenten die geschikt zijn om tot rust te komen en gedachten te ordenen gaan gemakkelijk op aan schermtijd met alle prikkels van dien. Als je op een rustig moment de tijd doodt door naar een scherm te kijken, en dat voor zes uren per dag (!), raak je gemakkelijk overprikkeld en gestrest.
Ik hoor mensen dit probleem wel eens bagatelliseren. ‘Jongeren zijn misschien wel verwend. Kijk eens naar jongeren elders op de wereld. Dan hebben onze jongeren het toch heel goed?’ Is stress en burn-out voor onze jongeren echt een probleem?
Reken maar. Als je niet meer tot rust kunt komen en je in bed toe bezig bent met influencers of series bingewatcht (bedflixen), totdat je zo moe bent dat je overprikkeld en onrustig in slaap valt, ontstaan problemen. Onderzoeken (TNO, Trimbos, VWS) wijzen uit dat het over het algemeen slechter gaat met het welbevinden van jongeren. Het is ontluisterend dat zelfs onder middelbare scholieren sprake is van een toename van burn-outklachten.
Daarnaast blijkt dat 30% van de jongeren tussen de 12 en 18 jaar met emotionele problemen zoals depressie en eenzaamheid kampt (Trimbos Instituut, 2022), 1 op de 5 van de 12- tot 18 jarige meisjes slaapproblemen heeft en jongvolwassenen het minst vaak gelukkig en tevreden zijn van alle leeftijdsgroepen (Landelijke jeugdmonitor 2023). Dat is opmerkelijk, want eerder waren zij juist het gelukkigst. Van de gelukkigste leeftijdscategorie naar de ongelukkigste! Blijkbaar vallen de klappen van recente ontwikkelingen het hardst in deze leeftijdscategorieën. Dat is niet vreemd als schermtijd en sociale media hierbij een belangrijke rol spelen. Wetenschappers zijn het er namelijk over eens dat deze problemen in ieder geval voor een deel te maken hebben met sociale media. Niet alleen de inhoud ervan, maar ook de hoeveelheid tijd die jongeren op hun telefoon besteden.
De Vlaamse huisarts Desmet wees op het probleem van ver-veel-ing. Jongeren lijden aan ver-veel-ing. Er is zo veel dat hun aandacht vraagt. Ze raken overprikkeld. Tot rust komen is moeilijk geworden. Ik denk dat jongeren dringend weer meer verveling nodig hebben. Geen ver-veel-ing maar verveling!
Het is moeilijk om je met een scherm op zak te vervelen. Als je langer dan een paar seconden moet wachten, zit je op je telefoon. Dat is een probleem. We hebben verveling nodig, lege tijd, nutteloze tijd, tijd om gewoon eens om je heen te kijken, eigen gedachten te ontwikkelen. Verveling is ook belangrijk voor de creativiteit van kinderen en jongeren. Hoe vaak worden eigen creativiteit en fantasie gesmoord door scherm en socials? Om nog maar te zwijgen over de rust en stilte die zo belangrijk zijn voor gebed en het lezen van de Bijbel.
Wijnand Hak, student EH-Basisjaar, besloot tijdens de social media detox bij de EH de uitdaging aan te gaan om alle sociale media een week te laten liggen. “Ik besefte hoeveel tijd ik eigenlijk aan dit soort onzin besteedde. Later in de week werkte de hoeveelheid tijd die ik overhield uit in verveling. Toen begon ik ook te merken hoe verslavend social media eigenlijk is. Het was heel makkelijk om toch even YouTube te kijken. Wat ik er uiteindelijk van geleerd heb, is dat we echt heel veel leegte proberen te vullen met leegte. Maar toch lijkt het de makkelijkste en fijnste optie. Het trekt en we zijn ons er niet bewust van hoe verslavend het is omdat het zo algemeen geaccepteerd is.”
We krijgen in de opvoeding mee dat we goed voor onze hygiëne moeten zorgen. Maar het lijkt erop dat we onze mentale hygiëne vergeten. Ons brein heeft tijd nodig om prikkels te verwerken. We moeten weer meer waardering voor saaiheid krijgen. Een beetje saai is goed en nodig. Het is een goede zaak om je voor te nemen minder weg te vluchten voor lege momenten. Verdraag de verveling en waardeer de stilte.
